26.11.2025 6:06

Małgorzata Czyńska o Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej

Rok 2025 został ogłoszony Rokiem Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, a my zapraszamy na spotkanie z Małgorzatą Czyńską – autorką książki „Zgiełk serca. Opowieść o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej”, która na nowo opowiada historię jednej z najbardziej niezwykłych kobiet polskiej literatury. To także okazja, by przypomnieć, że przyszła poetka jako dziewczynka spędzała wakacje w przedwojennym kurorcie Swinemünde, czyli dzisiejszym Świnoujściu. Spotkanie z Małgorzatą Czyńską, pierwotnie zapowiadane na 27 listopada, odbędzie się ostatecznie 4 grudnia 2025 r. o godz. 18.00 w Sali Kameralnej Miejskiej Biblioteki Publicznej w Świnoujściu.

 Małgorzata Czyńska jest historyczką sztuki, krytyczką designu i kuratorką wystaw. Od lat pisze o sztuce i artystkach, zwłaszcza tych, które – choć ważne – bywały spychane na margines wielkich narracji. W swoim dorobku ma książki poświęcone kobietom w sztuce i kulturze, m.in. „Najpiękniejsze. Kobiety z obrazów”. Jej najnowsza publikacja, „Zgiełk serca. Opowieść o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej” (Wydawnictwo Literackie, premiera w marcu 2025), to biograficzna opowieść o artystce totalnej – poetce, malarce, dramaturżce, kobiecie głęboko zanurzonej w słowie, obrazie i astrologii.

Czyńska nie proponuje klasycznej, „szkolnej” biografii. Zamiast chronologii stawia na opowieść impresyjną, zbudowaną z emocji, obrazów, fragmentów życia, listów i rysunków. W książce wykorzystuje także niepublikowane wcześniej fotografie i prace malarskie Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, odsłaniając mniej znane oblicza poetki – jej fascynację ezoteryką, zielarstwem, jogą i astrologią, a także czuły, bardzo osobisty stosunek do natury.

Rok 2025 – uchwałą Senatu Rzeczypospolitej Polskiej – został ustanowiony Rokiem Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. To właśnie w 2025 roku mija 80. rocznica śmierci poetki, uważanej za jedną z najważniejszych autorek XX wieku. W uzasadnieniu uchwały podkreślono, że była „wnuczką, córką i siostrą wielkich Kossaków”, a jej twórczość od lat jest przedmiotem badań literaturoznawców i wciąż inspiruje współczesnych czytelników.

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska urodziła się w 1891 roku w Krakowie, w słynnej „Kossakówce”. Jest autorką około pięciuset wierszy, kilkudziesięciu sztuk teatralnych i słuchowisk radiowych. W dwudziestoleciu międzywojennym stała się ikoną – nazywano ją czasem „polską Safoną”, a jej poezja, z pozoru lekka i liryczna, niosła w sobie przełamywanie tabu, odważne spojrzenie na miłość, kobiecość i ciało, ale też doświadczenie melancholii i choroby.

Współcześnie młodsi czytelnicy coraz częściej odkrywają Pawlikowską-Jasnorzewską jako „poetkę przyrody” i „poetkę depresji”, a nie tylko autorkę wierszy miłosnych. Małgorzata Czyńska w „Zgiełku serca” przygląda się właśnie tej wielowymiarowości: pokazuje Marię jako kobietę poszukującą, wymykającą się konwenansom epoki, zanurzoną w świecie znaków, horoskopów, talizmanów – a jednocześnie bardzo konkretną, uważną obserwatorkę codzienności.

Dla Świnoujścia postać Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej ma szczególny, lokalny wymiar. Z rodzinnych wspomnień Magdaleny Samozwaniec wiemy, że niemal co roku, od najwcześniejszych lat, siostry Kossak – Maria i Magdalena – spędzały wakacje nad morzem w Swinemünde, czyli dzisiejszym Świnoujściu. Zanim stała się jedną z najważniejszych poetek polskiej literatury, Maria była więc letnią kuracjuszką w niemieckim kurorcie nad Bałtykiem, dziewczynką zachwycającą się morzem i nadmorską atmosferą.

Spotkanie z Małgorzatą Czyńską będzie szansą, by te wątki połączyć: rok poświęcony twórczości poetki, nową biograficzną opowieść „Zgiełk serca” oraz przedwojenne, świnoujskie tropy z dzieciństwa Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Porozmawiamy o jej życiu, poezji, malarstwie, fascynacji morzem i o tym, jak patrzeć dziś na jedną z najbardziej intrygujących autorek XX wieku.

Spotkanie poprowadzi Iwona Dominiak.

Na spotkanie zaprasza Miejska Biblioteka Publiczna im. Stefana Flukowskiego w Świnoujściu.