Panoramiczny happening morski 1967 r fot. E. Kossakowski

13.02.2018 12:01

„Panoramiczny happening morski” Tadeusza Kantora w fotografii Eustachego Kossakowskiego

Miejska Galeria Sztuki Współczesnej ms44, zaprasza na otwarcie wystawy fotografii obrazujących działania jednego z najwybitniejszych artystów polskich Tadeusza Kantora. Prezentowany „Happening” utrwalił w cyklu fotografii Eustachy Kossakowski, a słynna scena dyrygowania falami morskimi stała się już ikoną sztuki europejskiej. Autorska dokumentacja „Happeningu” jest niepowtarzalną okazją do zapoznania się z tym wydarzeniem, które szerokim echem odbiło się nie tylko w ówczesnym środowisku kulturalnym, ale stało się również jednym z najważniejszych wydarzeń artystycznych w polskiej i europejskiej sztuce XX wieku. Zapraszamy w sobotę 17 lutego o godzinie 18.00 do galerii przy ulicy Armii Krajowej 13 w Świnoujściu. Wstęp bezpłatny.

Wystawa składa się z 30-tu fotografii, których autorem jest Eustachy Kossakowski, wykonanych na bałtyckiej plaży w Łazach podczas happeningu Tadeusza Kantora w 1967 roku. I przygotowana jest we współpracy z Anką Ptaszkowską - krytyczką i historyczką sztuki, współzałożycielką Galerii Foksal, i kooprodukcji z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Galerią BWA w Bielsku Białej oraz Galerią Scena/Fundacja Kultura w Koszalinie.

Tadeusz Kantor - Reżyser, twórca happeningów, malarz, scenograf, pisarz, teoretyk sztuki, aktor we własnych przedstawieniach, wykładowca krakowskiej ASP. Urodzony w 1915, zmarł w 1990 roku w Krakowie. Na świecie był znany jako wybitna, oryginalna osobowość teatru XX wieku, jako twórca własnej grupy teatralnej ( Teatr Konspiracyjny, Cricot 2 ) i spektakli wynikających z własnej złożonej osobowości.
"Dla sztuki polskiej jest on tym, kim dla sztuki niemieckiej jest Joseph Beuys, a dla amerykańskiej Andy Warhol. Twórca zupełnie osobnej wizji teatru, aktywny uczestnik neoawangardowych rewolucji, oryginalny teoretyk, innowator głęboko osadzony w tradycji, malarz antymalarski, happener-heretyk, ironiczny konceptualista – to tylko niektóre z jego licznych wizerunków" – pisał Jarosław Suchan we wstępie do katalogu wystawy "Tadeusz Kantor. Niemożliwe" w CSW Zamek Ujazdowski (2001).

Autor zdjęć - Eustachy
Kossakowski (1925 – 2001) – studiował architekturę na Politechnice Warszawskiej, zanim poświecił się twórczości fotograficznej. Twórczość ta dzieli się na dwa okresy : “okres polski “ (lata 50. i 60.) oraz “okres paryski” od 1970 roku do daty śmierci artysty.

W latach 50. i 60., jako współpracownik czasopism “Stolica”, “Zwierciadło, “Ty I Ja” oraz zagranicznej edycji pisma “Polska”, dokumentuje polską rzeczywistość. Zasłynął, między innymi wybitną serią fotografii pejzażu przemysłowego lat 50. i 60. Wraz z Tadeuszem Rolke jest autorem unikalnej dokumentacji polskiej awangardy artystycznej lat 60. - twórczości artystów związanych z Galeria Krzywego Koła i Galerią Foksal, między innymi Henryka Stażewskiego i Edwarda Krasińskiego oraz teatrów Tadeusza Kantora i Jerzego Grotowskiego. Jest autorem pełnej dokumentacji Panoramicznego Happeningu Morskiego Kantora, w tym słynnej fotografii Edwarda Krasińskiego dyrygującego morskimi falami.

Okres paryski, jest okresem własnych poszukiwań fotograficznych, z których wielki sukces odniosła seria 159-ciu fotografii “obiektywnych” pt. “6 metrów przed Paryżem” oraz uwieńczone albumami serie zdjęć pt. “Światła w Chartres”, “Pompeje, mieszkania tajemne” oraz seria “12 Apostołów” sfotografowanych od tyłu, na frontonie Bazyliki Świętego Piotra w Rzymie.

„Panoramiczny happening morski” Tadeusza Kantora wykonany w sierpniu 1967 roku przez artystów uczestniczących w V edycji Plenerów w Osiekach (m.in. Jerzego Beresia, Edwarda Krasińskiego) jest drugim plenerowym happeningiem Kantora (poprzedził go „List” , który odbył się w Warszawie w styczniu tego samego roku.) i jedną z pierwszych akcji performatywnych wykonanych w Polsce w latach 60. XX wieku. Bez wątpienia jest także największym i najbardziej złożonym happeningiem zrealizowanym w plenerze. Obrosły legendą, licznymi anegdotami, pozostaje niekwestionowanym kluczowym wydarzeniem polskiej sztuki nowoczesnej po 1945 roku.

W nadmorskich Łazach, parę kilometrów od pod koszalińskich Osiek – siedziby słynnych plenerów w latach 1963-1981 – „artysta Edward Krasiński, ubrany w czarny frak, stojąc na podeście zanurzonym częściowo w wodzie, tyłem do widzów ulokowanych na leżakach plażowych, dyrygował falami. Następnie zrekonstruowano scenę z obrazu Théodore Géricaulta "Tratwa Meduzy", przedstawiającego rozbitków w dramatycznych pozach. Modeli wybierano z tłumu zaproszonych gości i przyjaciół, ale i przypadkowych turystów. Kantor, w czarnym kapeluszu i w pasiastym szlafroku, chodził po plaży, przy pomocy tuby starając się kontrolować przebieg akcji. Uczestnicy happeningu wygłaszali z tratwy referaty na temat sztuki, a jury oceniało dokładność przybieranych póz. W części happeningu zatytułowanej "Barbujaż erotyczny" kobiece ciała zostały potraktowane jak "ruchliwa materia" - tarzały się w mazi z piasku zmieszanego z sosem pomidorowym i olejem, po czym radośnie goniły gapiów, by na nich zostawić swoje ślady. "Kultura agrarna na piasku" polegała na zasadzeniu w piasku gazet w równych rządkach pod czujnym okiem instruktorów. Na koniec z łodzi do morza wrzucono skrzynię, w której miała znajdować się dokumentacja Galerii Foksal.” (cytat za: "Panoramiczny happening morski", układ T. Kantor, red. H. Ptaszkowska, Koszalińskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, 1967)

[podpis pod zdjęciem: Eustachy Kossakowski, "Koncert morski (Panoramiczny happening morski)", fotografia, 1967; © Anka Ptaszkowska; negatywy i slajdy są własnością Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie]

A.P.