24.08.2014 8:53

Wspomnienia z przełomowego sierpnia

A było tak...

Gdańsk Na noc 16/17 sierpnia 1980 r., w olbrzymiej Stoczni Gdańskiej zostało mniej niż tysiąc strajkujących. Mogli stać się łatwym celem pacyfikacji, ale władze nie były zdecydowane na siłowe rozwiązania — potem byłoby ono już znacznie trudniejsze. Tej nocy powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS), który sformułował listę 21 postulatów, a wśród nich siedem politycznych. Najważniejszym był postulat pierwszy — żądanie utworzenia niezależnych od partii związków zawodowych, a poza nim —zagwarantowanie prawa do strajku, przestrzeganie wolności słowa, uwolnienie więźniów politycznych i podjęcie działań w celu wyprowadzenia kraju z kryzysu. 21 Postulatów Gdańskich stało się w ciągu paru dni dekalogiem zbuntowanego, ogarniętego strajkami kraju.

Szczecin

18 sierpnia wybuchł strajk powszechny w Szczecinie. Tam także powstał Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, formułujący podobne postulaty.

Świnoujście

18 sierpnia o godz. 9.15 na pirsie morskiej Stoczni Remontowej w Świnoujściu zebrała się duża grupa pracowników - wspomina Jan Dajerling. - Postanowili poprzeć protestujących Gdańska i Szczecina. Do pracowników przyszedł Bronisław Kubeł – ówczesny dyrektor produkcji stoczni i zaproponował spotkanie delegatów ze wszystkich wydziałów w świetlicy o godz. 11.00. Tak też się stało. W grupie inicjatywnej spośród stoczniowców wystąpili wówczas: Henryk Garbatowski, Władysław Morański, Stanisław Lipiński, Jan Tomaszewski, Włodzimierz Donda i Jan Dajerling. Wszyscy spotkali się w świetlicy celem przekazania postulatów, o których była mowa na pirsie. Na spotkaniu tym był obecny także dyrektor Piotr Sojka. Ten bezinteresowny człowiek utwierdził nas w przekonaniu o naszej racji. Przekazał nam informację, że o godz. 14.00 odbędzie się spotkanie z oficjalną delegacją z miasta. Wówczas to zapowiedzieliśmy kontynuację strajku. Tak to się zaczęło w naszym mieście. Taki był początek walki o słuszną sprawę.

Wszędzie i wszyscy

Do gdańskiego MKS codziennie przyłączały się kolejne zakłady. 21 sierpnia było ich już 350. Pod koniec sierpnia fala strajków ogarnęła Górny Śląsk. W końcu sierpnia strajkowało ponad 700 tysięcy ludzi z 700 zakładów w ponad połowie z 49 województw. Do Stoczni Gdańskiej, obok wielu ludzi popierających protest (dziennikarzy czy artystów także spoza Polski) zjeżdżali opozycyjni intelektualiści, którzy wywodzili się głównie z niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych, tworząc komisję ekspertów, wśród nich Tadeusz Mazowiecki i Bronisław Geremek. Wzrastało poczucie siły i wspólnoty. Nigdy jeszcze w Polsce powojennej nie występowano na taką skalę i co najważniejsze, tak solidarnie. Strajkującym przez cały czas towarzyszył tłum otaczający Stocznię, stając się niejako dodatkowym gwarantem bezpieczeństwa. Ludzie szli pod stocznię tak, jak przed rokiem na spotkanie z Papieżem, manifestując swój udział we wspólnocie.

Zainspirowany zbiorową jednością plastyk Jerzy Janiszewski zaprojektował znak „Solidarności”, z czasem rozpoznawalny na całym świecie: „Koncepcja wychodziła od takiego podobieństwa: jak ludzie w zwartym tłumie solidarnie wspierają się jeden o drugiego [...], tak litery tego słowa powinny się też wspierać o siebie. Dodałem jeszcze flagę, bo miałem świadomość, że sprawa nie jest już tylko środowiskowa, lecz powszechna”.
23 sierpnia w Stoczni Gdańskiej robotnicy i przedstawiciele władzy stanęli twarzą w twarz. Dla rządzących te rozmowy były szokiem. Oto robotnicy, przedmiotowo traktowani przez komunistyczną „władzę robotniczą”, stali się jej adwersarzami. Wobec groźby dalszego rozszerzania się strajku, władze zdecydowały się na przyjęcie postulatów.

30 sierpnia podpisano porozumienia w Szczecinie, 31 sierpnia w Gdańsku, a trzy dni później z górnikami w Jastrzębiu. Porozumienie Gdańskie było zasadnicze ze względu na wagę uzgodnień i późniejszą rolę ośrodka gdańskiego. Lech Wałęsa w momencie sukcesu, 31 sierpnia 1980: „Czy osiągnęliśmy wszystko, czego chcieliśmy, czego pragniemy, o czym marzymy? Nie wszystko, ale wszyscy wiemy, że uzyskaliśmy bardzo wiele. Resztę też uzyskamy, bo mamy rzecz najważniejszą: nasze niezależne, samorządne związki zawodowe”.

To był pierwszy instytucjonalny wyłom w komunistycznym bloku. Podważono system, który wydawał się być niezachwiany. Skala protestu zaskoczyła rządzących w Polsce.

Okazało się, jak wielką siłę ma społeczna solidarność.

kul (oprac. wg info. intern i wspomnień J Dajerlinga)